Het heeft even geduurd, maar ook Vlaanderen kent spullen die iets met weven van doen lijken te hebben. Alleen wel oud. Geen Vroege Middeleeuwen. Maar als we tot in de Romeinse tijd en de (latere) Middeleeuwen textielproductie 'in hoog aanzien'kennen, dan wil ik wel aannemen dat er ook iets in de Vroege Middeleeuwen was. Aangaande textielproductie dan. Want het terugvinden van wol en/of weefgerei luistert wel nauw.....
Mijn 'vondst uit Vlaanderen' komt uit de "Onderzoeksbalans Onroerend Erfgoed Vlaanderen",
4.7 aspecten van de samenleving:
Quote
Veeteelt is geattesteerd in de typische plattegronden van de woonstalhuizen die in gebruik zijn van de bronstijd tot in de Romeinse periode: vee en mensen kregen beide hun plaats in het gebouw, wat resulteerde in een duidelijk gescheiden stal- en woongedeelte.
[...]
In de midden-ijzertijd is een verkleining van de gebouwplattegronden waar te nemen,wat Nederlandse onderzoekers in verband brengen met de overschakeling van runder- naar schapenteelt, zoals Roymans, p. 10. 13 Spijtig genoeg lenen de bodemkundige omstandigheden van verschillende archeoregio’s zich er niet toe dat botmateriaal bewaard blijft. Rechtstreekse gegevens over de veeteelt zijn dus maar in zeer beperkte mate voorhanden.
[...]
Op de meeste nederzettingssites komen ook spinstenen en weefgewichten voor. Dit zijn onrechtstreekse getuigen van zowel landbouw (vlasteelt) als veeteelt (wol van schapen), maar ook hier ontbreken duidelijke paleobotanische en archeozoölogische gegevens als rechtstreekse informatie.
Hier boven staat al een hint waarom je zo slecht bepaalde zaken - zoals schapen - terugvindt. We lezen nog iets meer in "
5.7.2.2 Ambachtelijke activiteiten":
Quote
De impact van de inlijving van onze gebieden in het Romeinse Rijk had een intensificatie van de ambachtelijke productie tot gevolg. Dit proces van intensificatie bestaat enerzijds uit Romeinse innovaties waardoor een opbouw van expertise voor het produceren van nieuwe soorten producten mogelijk wordt en anderzijds uit een volumevergroting van de productie zelf. Naast landbouw en veeteelt wint de ambachtelijke productie als economische basis voor een deel van de bevolking zeker in grote mate aan belang.
[...]
Naast de productie van voorwerpen in aardewerk, metaal, glas, steen en been, waarvan het meest restanten worden teruggevonden, werden ook voorwerpen en producten gemaakt uit riet, wol, leder, hout. Deze zijn echter eerder uitzonderlijk bewaard gebleven, zoals in waterverzadigde milieus bijv. in een waterput. Verder moeten we ook rekening houden met innovatie en schaalvergroting op het vlak van voedselproductie zoals zout, honing, wijn, bier, vleeswaren, zuivelproducten, vissauzen en non food zoals lijm, mergolie, vet, verf, zalven.
En als sluitstuk staat in dezelfde sectie:
Quote
Door antieke auteurs worden onder de Belgae de Menapii, Nervii en Morini geprezen om hun textielproductie. Archeologisch valt dit belang echter niet op aangezien textielnijverheid zelden sporen nalaat. Wat betreft de wolverwerking vormt de duidelijkste indicatie de vondst van weefgewichten en spinschijfjes, meestal doorboorde ronde schijfjes, vooral gemaakt uit gerecupereerde aardewerkscherven of dakpanfragmenten. F. Vermeulen argumenteert dat het vermoedelijk eerder een kleinschalige huisnijverheid betrof die diende voor eigen gebruik en die waarschijnlijk een seizoenaal karakter had. (Vermeulen 1992) Kenmerkende ateliers of weefhutten zijn tot nu toe zelden herkend. Aan de zuidwestelijke rand van Tienen werd een hutkom aangetroffen met een kuiltje dat mogelijk de verankering van een weefgetouw bevatte. 5 Een zeldzame keer werd ook een metalen kaarde ontdekt, zoals in Hofstade. (Thoen 1999) Een standaardwerk voor textielproductie in de noordelijke Romeinse provincies is Wild (1970).
De
Menapiërs woonden aan de kust bij het kanaal. Iets zuidelijker woonde de
Morini. De
Nerviërs meer in het binnenland.
Ook hier schaarste aan vondsten, die mijns inziens verklaard kan worden door het organische karakter van weven: alleen de niet organische materialen blijven over. Daar was ik bij een
eerdere reactie op "
Friese mantels 'een wolnijverheid van voor Christus tot in de 11e eeuw'" van van Gorp ook al eens op gekomen. Daar zegt hij namelijk op blz 5.:
Quote
In de terplagen, bestaande uit lagen droge, hard geworden klei met daartussen mestlagen, zullen voorwerpen uit organisch materiaal lang en goed geconserveerd blijven (hout, been, plantenresten, leder, Was en wol en weefsels daaruit). Daarnaast komen de klassieke vondsten, voorwerpen uit aardewerk, steen, glas, barnsteen, ijzer, goud, zilver, hertshoorn, enzovoorts, voor. Deze uitzonderlijke rijkdom maakt het mogelijk zich een goede voorstelling te vormen van de levenswijze van de terpbewoners.
En op blz. 29:
Quote
Kortom, Pirenne wil bewijzen dat juist in deze streken de condities gunstig waren voor een wolnijverheid met fijne, kostbare weefsels. Maar helaas, er blijkt weinig van handel in deze wollen stoffen in de 9e en 10e eeuw. Ook zijn er door archeologen geen weefselfragmenten uit deze periode in deze streken gevonden.
Meer dan 1000 jaar oude wolfragmenten vind je echter ook niet zo maar terug. Die terpen aan de Noord-Nederlandse (en verder noordwaartse) kust zijn bijzondere conservatie omgevingen. Terp afgravingen in Vlaanderen ken ik (nog) niet. Wel hebben we een
mogelijke terp bij Leffinge gezien. Maar die is volgens mij niet afgegraven. In mijn eerdere reactie had ik ook gezegd:
Quote
Ik heb nog niet helder of er in Morinie en West-Vlaanderen is gezocht. Als daar wel is gezocht, maar niets gevonden, dan ga je je namelijk afvragen waarom er in andere kustgebieden wel wol wordt teruggevonden
Mijn antwoord heb ik dus inmiddels al gedeeltelijk: ik ken geen terpafgravingen in Vlaanderen. Wellicht omdat daar geen terpen waren, maar meer natuurlijke eilanden waar mensen op woonden. De terpafgravingen c.q. onderzoeken hebben mijns inziens significant bij gedragen aan de Noord-Nederlandse wolvondsten.
- de terp Hogebeintum muts
- de terp Mellema State muts
- de Lekkumerterp vondst
- de Wijnaldum terp vondst
- de Foswerd vondst
- de Leens wierde vondst
- de Ezinge wierde vondst
- de Raskwerd vondst
- de Wester-Emden wierde vondst
- de Oostwijtwerd vond
Wellicht is er op andere plaatsen in het verleden ook van alles gevonden bij, maar was men niet geinteresseerd. Pas relatief laat kwam er gedegen onderzoek op gang, zie ook blz. I van de inleiding van het boek van van Gorp:
Quote
Na de oprichting van het Biologisch Archeologisch Instituut te Groningen - in 1920 - hebben verschillende archeologen zoals Van Giffen (terpopgravingen te Ezinge) en Haarnagel (Feddersen Wierde bij Bremer-haven) wollen textielresten gevonden in het gebied der Friezen, die overeenkomen met de grafvondsten van o.a. Birka in Zweden. Deze en nog andere textielresten uit het Friese en Scandinavische gebied, behorende tot de Noordzeecultuur van de vroege Middeleeuwen, zijn onderzocht door gerenommeerde textielhistorici zoals Geyer [1], Hoffmann [2], Schlabow [3], Tidow [4,5], Schmid [4] en Ullemeyer [5]. Ze vertonen vaak een opvallende gelijkenis en zijn soms van uitzonderlijk goede kwaliteit.
Volledigheidshalve wil ik er wel bij stellen dat van Gorp ook aangeeft dat er soms wol is teruggevonden in - wat mij lijkt - niet natte omstandigheden. Zou het bewaard zijn gebleven in verband met zuurstofgebrek? Zie blz. 48.
Quote
Uit de 2e eeuw na Christus werd ook een wollen stof met ruitenkeper gevonden in Midden-Frankrijk, nI. in Les-Martres-de-Veyre bij de Puy de Dôme. Dit is een streek waar de Keltische en later Gallische stam van de Arverni woonachtig was. In een houten doodskist was een volledig wollen kleed bewaard gebleven, geweven in ruitenkeper op snijding, juist als die van Corbridge, met 8 a 10 draden per cm en met Z gedraaid garen in ketting en inslag. Daar nergens blijkt dat de Romeinen wollen ruitenkepers weefden, ligt het voor de hand dat deze stof van Keltische oorsprong is.
Samengevat: in de historische bronnen zouden de Romeinen de textielproductie noemen van volken waar relatief weinig discussie over is qua historische locatie: de Noord-Franse en Vlaamse kust. Vlak hierboven c.q. er tussenin zaten (al dan niet later) mijns inziens ook Frisi/Fresones. Wellicht ook in de Noordelijke Nederlanden. Archeologisch vinden we van de zuidelijke textielproductie aan de kanaalkust weinig terug. Dat is prima verklaarbaar door het simpele feit dat organisch materiaal het alleen onder bijzondere omstandigheden vol houdt. In de Noordelijke Nederlanden waren die bijzondere omstandigheden er: 'man-made constructions' waarin zure/vochtige mestlagen door klei zijn afgesloten. Die ook nog eens werden afgegraven in een periode waarin waarin er (net) serieus historisch onderzoek kwam. Wellicht gaat er in voormalige(?) moerassen in Vlaanderen ook nog wat gevonden worden........als de situatie goed gebleven is: zodra er zuurstof bij kan komen is het al gauw gebeurd.
Wat betreft 'spinsteentjes': die schijnen dus ook in Vlaanderen gevonden te zijn. Maar ook al zijn het er niet zoveel, dan is het nog maar de vraag of je verplicht spinsteentjes moet vinden. De
'warp-weighted-loom' is een instrument. Je kunt ook weven met een
'hand-loom' of '
back-strap' loom. Ga die maar eens terugvinden.
Last but not least: als men zo goed was in textielproductie in de Noordelijke Nederlanden? Waarom verdwijnt deze dan naar het zuiden om later vanuit het zuiden weer terug te komen? Ik vind het vele malen logischer om te veronderstellen dat er aan de kanaalkust lang een textielproductie heeft gezeten, die
later ook naar de Noordelijke Nederlanden is getrokken, toen daar de boel wat droger werd.
