Re: Nifterlaca

(woord vooraf; voor diegenen die de thread proberen te volgen: ik reageer hier op een reactie van Hans Kreijns die reageerde op een reactie van mij. Deze discussie is afgesplitst uit een andere thread en mede daarom is de chronologie hier niet helemaal meer in orde. Hopelijk is het vanaf nu in orde).

> In de 12e eeuwse afschriften van de oorkonde uit
> 723 komt Insterlaca al naast Nifterlaca voor. Het
> gaat hier duidelijk om een leesfout van een (voor
> de kopiist) onbekende naam.

Uit 'Ontspoorde Historie' van Delahaye ken ik tekst 55 (bij jou is het geloof ik no. 10), Cartularium van Radboud, nr. 1. Schenkingen aan Traiectum aan Aefternacum, 722, jan 1. Dank aan IJpelaan voor de links naar de tekst. Delahaye geeft net als jij ook expliciet 'gegeven te Herstal' (lekker dicht bij Maastricht) en stelt ook:

"Enige afschriften van de onderhavige oorkonde geven “Fethna, situm in pago Insterlaco” (tussen het meer) : zie HdF, IV, p. 699; en Van Mieris, Oorkondenboek van Holland, enz., I, pag. I. – Dit betreft evenwel latere kopieën waarin Nifterlaca aldus werd vervangen. Dit ln(s)terlake is geen doublure en zou later een oorspronkelijk toponiem worden om de positie aan te duiden van enige plaats of streek t.o.v. onze Zuiderzee.".

Dan heb ik in de 'Nomina Geographica Neerlandica' gevonden:

"VECHTEN

Vanouds Fethna (1.: Fehtna) - vermeld in het Okb. Utr. anno. 723 als een "villa vel castrum in pago Niftarlaco"; zeker aldus genoemd naar de vecht waaraan of waarbij het castrum gelegen was. Zie (o.a.) Bijvanck, Nederland in den Romeinschen Tijd, 713. ".

Dat is vermoedelijk jouw oorkonde van 723?

Dan is er bij Delahaye tekst 256. Die zou uit 975 komen en daarin zou een verwisseling tussen Interlake en Nifterlaca te zien zijn. Er staat (parafrase Delahaye):

"Keizer Otto I schenkt de villa aan Muiden, gelegen in de pagus Interlake, aan het bisdom Utrecht".

Bron: Muller-Bouman, o.c. nr. 135; van Mieris o.c. I. p 48.

Het zou hier volgens Delahaye gaan om een echt Interlake, als in 'onze' Zuiderzee. In een later afschrift zou dat Interlake weer vervangen zijn door Nifterlaca.

> Indien (zie A.Delahaye) Nifterlaca identiek is met
> Eperlecques dan ligt dus het castrum Fethna,
> evenals het castellum Traiectum in de plaats
> Eperlecques.

Delahaye stelt in Ontspoorde Historie, blz. 81 in zijn parafrase van de oorkonde uit 722: "Tevens de villa Fethna, gelegen in de plaats Nifterlaca(Eperlecques), met alle water en grond daarbij behorende, ofwel bij de villa Fethna, ofwel bij het castrum van Traiectum (Tournehem)".

Dan zegt hij op blz. 83 verder "De villa (of het castrum) Fethna is niet zo duidelijk. Deze plaats schijnt te liggen tussen Tournehem en Eperlecques. Midden tussen de twee plaatsen bevindt zich het gehucht Monnecove (hof van de monniken), dat dan naar alle waarschijnlijkheid een restant zou zijn van het bedoelde Fethna. Tussen beide plaatsen Tournehem en Eperlecques, die maar enkele km van elkaar af liggen, loopt een landweg [Weetgierig: deze?], die tegenwoordig nog 'la voyette des moines'heet: het pad of het weggetje van de monniken".

De parafrase van Delahaye lijkt op inclusie te duiden 'in de plaats Nifterlaca'. Het betoog op blz. 83 lijkt op nabijheid te duiden: Fethna tussen Tournhem en Eperlecques.

Inderdaad. Niet zo duidelijk......

Maar dan, komt Delahaye met het volgende "Het is echter vrijwel zeker dat een kopiist van Egmond, die met de plaats uit de oorkonde niet bekend was, de tekst niet correct heeft overgebracht. Met Fethna is waarschijnlijk de rivier bedoeld die in andere teksten Withea of Huita genoemd wordt. Tussen Fehtna en Withea is fonetisch weinig verschil. Withea of Huita is een Germaanse vorm (wit) voor de Albis(Aa), de witte rivier, en duidt dan op de Aa die nabij Eperlecques in het Flevum uitmondde.".

....dat van die kopiist is een aanname. Niet onvoorstelbaar, maar desalniettemin een aanname.

> Tournehem is dus eigenlijk
> Eperlecques. Een vreemde zaak.

Deze laatste volg ik niet. Dat het allebei nabij ligt - in de kijk van Delahaye - wel. Maar allemaal op dezelfde plaats?

> Dat Nifter “neven of naast” zou betekenen is
> niet meer dan een aanname, die door niets
> ondersteund wordt.

'niet meer dan een aanname?'

Ik doe nog even een recap uit mijn vorig betoog. Daar over 'Nifter' uit

- Blok zijn review van Gysselings toponymie, waar Schönfeld's verklaring (nifter als bijvorm naast neven) aanhaalt. Waar hij het niet mee eens is. En hij verwijst naar Nifterick.
- de Gelderlander: 'Nifter (= neven) en ick (= water), dorp aan de rivier.' in het kader van Nifterick.
- Nigtevecht volgens A.L.P.Buitelaar. '"Deze naam is samengesteld uit de bestanddelen nifter- en Vecht, hetgeen tezamen de betekenis heeft van 'langs de Vecht'.".

Het is geen unicum dus. Verder ook nog weer de ogenschijnlijk fonetische link tussen 'nifter' ook weer 'aefter'. Maar laat daar een naamkundige maar over oordelen.

In elk geval vind ik 'nifter' als 'naast' niet zomaar een aanname......

> Ik kom het niet vaker tegen
> (zoals je in je samenvatting zegt).

Niet vaker dan bij Schönfeld en Buitelaar.....

> Over de
> betekenis van Laca of Lake of Lee of La of Laak
> zijn we het wel eens.

Mooi

> Interlaca kom ik in de afschriften niet tegen, wel
> Insterlaca.

De afschriften van de akte van 722 of 723 dan? De bron die Delahaye noemt heb ik nog niet kunnen inzien helaas. Anders hadden we nog een Interlake erbij......