Vorenus Schreef:
-------------------------------------------------------
> Op het 'gevaar' af dat het navolgende reeds eerder
> in dit topic werd aangeduid. Reeds de antieke
> Grieken bevoeren de Middellandse Zee en poogden de
> kustlijnen in kaart te brengen.
Is dat zo?
Uit jouw link:
"It has often been remarked that the Greek contribution
to cartography lay in the speculative and theoretical
realms rather than in the practical realm"
"Large-scale terrestrial mapping, in
particular, lacked a firm empirical tradition of survey
and firsthand observation"
> De Carte Pisane
> lijkt een logisch vervolg te zijn in de
> ontwikkelingen.
Dat zie ik eigenlijk niet zo.
> Voorts zie [
phoenicia.org]
> Over de Feniciërs die intensief handelsvaarten
> uitvoerden op de Middellandse Zee:
> “Marinus of Tyre, Phoenicia, (ca. 70-130 A.D.)
Marinus hoorde bij de Griekse beschaving.
Over de zeemanspraktijken van de Feniciërs zelf, die in Marinus' tijd al lang geen macht meer vertegenwoordigden, weten we weinig, behalve dat ze lange tijd hun kennis van de aardrijkskunde hardnekkig verdedigden: wie van de Grieken ten Westen van Corsica - Sicilië voer kon verwachten door hen gedood te worden.
> Hoe dan ook lijkt het me (overigens als volslagen
> leek) je in deze een plausibele verklaring
> weergeeft, die Carte Pisane is niet 'opeens'
> ontstaan, het betreft een ontwikkeling.
Dat is niet wat ik (bewust) heb beweerd.
Het is bijvoorbeeld duidelijk dat in West Europa het verschijnsel van een opgemeten kaart die betrouwbare afstanden en richtingen weergeeft in één klap als revolutie ontstaat. Vóór de Leuvense clan werd het niet gedaan hier.
De klassieke Griekse geografie 'culmineert' in Ptolemeus, die een goed theoretisch bouwwerk heeft, met een coördinatensysteem van geografische lengte en breedte, gekoppeld aan astronomische waarnemingen.
Maar deze theorie wordt niet ondersteund door een praktische uitvoering. De coördinaten die hij verzamelt voor de meest uiteenlopende plekken op de wereld zijn gebaseerd op een allegaartje van aanwijzingen, en als we proberen een kaart te tekenen op basis van zijn data, dan krijgen we iets dat op een kleutertekening lijkt. Ik ben zelfs bang dat dit werk, door de eerbied van de middeleeuwse intelligentsia voor de antieken, meer kwaad dan goed gedaan heeft voor de cartografie, aangezien iedere wel correcte kaart in conflict zou zijn met die canon.
Het coördinatensysteem van Ptolemeus was ook niet geschikt als uitgangspunt voor de cartografie, aangezien zeker de lengte helemaal niet gemeten kon worden. De coördinaten zouden hoogstens een boekhoudsysteem kunnen zijn om op andere wijzes bepaalde posities in te noteren.
Aan meetkundige kennis ontbrak het de antieken ook niet, en bij bouwwerken konden ze die kennis uitstekend toepassen, al zullen de ingenieurs zich niet druk gemaakt hebben over bewijsbaarheid of toegelaten constructies met alleen passer en liniaal. Maar voor eigendoms bepalingen en landindelingen konden zij, maar ook al vele beschavingen voor hen, prima op lokale schaal aan landmeten doen, met een precisie zo groot als ze maar nodig hadden.
De basistruc van de opgemeten kaart is echter het systematisch doorgaan met kleine opmetingen in een groter samenhangend netwerk. Dat heeft een schipper op een vaste bekende route niet nodig. En het is te saai en te veel werk en te praktisch voor een academicus. Misschien heb je juist een groot handelsimperium voor nodig. En toch ook iemand die op het idee komt. En als het idee er is, gaat het niet zomaar weer weg. Behalve misschien als het fanatiek geheim gehouden wordt als strategische kennis.
Jacob van Deventer toog aan het werk, eerst voor eigen rekening, om met de net door hen ontwikkelde theorie een goede kaart van Brabant te maken, die hij - terecht - verwachtte voor goed geld te verkopen aan zijn landsheer. Daarna was zijn kost voor zijn leven gekocht door de opdracht om nu het hele rijk binnen de Lage Landen topografisch te karteren.
We kunnen niet zeggen dat deze revolutie 'een ontwikkeling' uit het voorgaande was, tenzij Van Deventer (of Frisius) op de één of ander manier kennis had genomen van de Portolanen, wat ik eigenlijk niet helemaal wil uitsluiten, maar wat ik ook helemaal niet nodig vindt. Het vereist ten slotte geen heel hoge wiskunde, en ook geen zeer geavanceerde apparatuur.
Er is niets over uit de oudheid dat wijst op systematisch opgemeten landkaarten voorbij het niveau van plattegronden. Als het beste dat er is Italië herkenbaar afbeeldt, dan is dat niet vanwege een onderliggende landmeetkundige methode, maar omdat je nu eenmaal al een herkenbare afbeelding krijgt als je al je bekende relatieve posities enigszins plausibel wilt houden.
Aan de ander kant moet aan de Portolanen een systematische meting ten grondslag hebben gelegen, van een soort die we nergens in de klassieke literatuur tegenkomen.
1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 08/07/2016 13:36 door Erik Springelkamp. (
bekijk wijzigingen)
