Johannes Schreef:
-------------------------------------------------------
>
> Johannes Geerdink kreeg diverse archiefstukken in
> handen die ooit behoord hadden aan het
> Plechelmuskapittel van Oldenzaal. Nu worden ze
> bewaard in Het Utrechts Archief, in de zogeheten
> Collectie Rijsenburg. Na het overlijden van
> Johannes Geerdink in 1879 erfde neef Egbertus
> diens bibliotheek, geschiedkundige aantekeningen
> en verzameling handschriften.
Hier lijkt toch iets niet te kloppen.
In de Collectie Rijsenburg is maar op één plek - onder één nummer - iets te vinden dat te maken heeft met Geerdink:
Quote
133. Brieven van Joannes Geerdink met betrekking tot de Acta Rovenii , 1875, 1876. 1 omslag
Zie de inventaris (klikken op kleine afbeelding van eerste blad aan de linkerzijde)
Dat zijn dus geen archiefstukken van het Plechelmuskapittel.
In de inventaris wordt voor stukken afkomstig van het kapittel van S. Plechelmus verwezen naar www.vanbatenborgh.nl
Quote
1.1.04.16 Oldenzaal
N.B. Zie voor stukken van proost Philippus Rovenius ook de archivalia van de Oldenzaalse Oudheidkamer, bewaard in het stadsarchief van Oldenzaal en toegankelijk aan de hand van De archivalia van de Oldenzaalse Oudheidkamer door W.J. Formsma uit 1940 (met supplementen uit 1943 en 1958). Deze inventaris is tevens digitaal doorzoekbaar via de website van de Van Batenborgh Stichting te Groenlo www.vanbatenborgh.nl.
>
> Ik wil graag nog een keer terugkomen op het
> genoemde Selihova (in de Werdense oorkonden) te
> Mander.
Hoe bedoel je ‘terugkomen’? Hadden we het hier al eens over?
> Ik heb eigenlijk nooit beseft dat in een
> latere oorkonde (van 799) er ook een "selihove"
> vermeld wordt in deze plaats.
> Zou deze
> archeologische vindplaats (met pallisade en
> toegangsconstructie) dit saalhof kunnen zijn?
> Tevens moet ik dan denken aan de hutkommen waarbij
> de paalgaten kennelijk dieper lagen dan die van de
> huizen. Dit zouden wachttorens kunnen zijn
> natuurlijk. Dit document stelt zelfs dat een
> "meijershof" weer de opvolger zou kunnen zijn van
> dit selihove, zie hier pagina 22 uit het
> Wageningen Environmental Research Rapport .
> Interessant.
>
>
> De oudst bekende vermelding van bewoning dateert
> uit 797, als er in een schenkingsakte wordt
> gesproken over een hova (hoeve), gelegen ‘in
> villa, que nuncupator Menhere’ (‘in het
> dorp/buurtschap genaamd Menhere’). In een latere
> schenkingsakte uit 799 wordt gesproken over een
> selihova (zaalhoeve) die een eigen rechtsgebied
> had.
Beide oorkonden zijn onderdeel van de Wichmond-collectie.
Quote
Wichmond, 797 Juni 29
Oodhelmus, zoon van wijlen [Oodwercus (?)], levert een derde van zijn erfgoed aan de
relikwieën aan Sint Salvator, door abt Liudgerus te Wichmond samengebracht, op voorwaarde dat hij dit deel, te Oeken, Dulder, Mander en Rienderen gelegen, zijn leven lang in vruchtgebruik mag houden.
… in pago Hisloi in uilla que nuncupatur Ocanni houa una quam proseruiunt liti mei; in pago uero North Tuianti in uilla que dicitur Huleri houa altera, et in eodem pago houa tertia in uilla que nuncupatur Manheri, et sexta pars houe quarte in uilla que appellatur Hrenheri, …
Hier wordt de hoeve in Mander niet aangeduid als ‘selihova’, maar gewoon als ‘hova’ net als de andere hoeven.
Quote
Wichmond, 799 Juni 9
Oodhelmus, zoon van wijlen Oodwercus, levert een deel van zijn eigengoed, nl. een
hova te Oeken, een selihova te Mander en een hova te Hezingen, aan de relikwieën van Sint
Salvator te Wichmond, in handen van de priester Liudgerus, op voorwaarde dat hij en zijn
vrouw Theodlinda dit alles, tegen jaarlijkse betaling van een schelling, voor de duur van hun
leven in vruchtgebruik mogen houden.
… houa una in Okinni in pago Isloi, altera in Manheri illa selihoua in pago Norht Tueanti, tertia in Hasungum in eodem pago. …
Dit komt van dezelfde schenker. Omdat niet dezelfde hoeven genoemd worden lijkt het mij betreffende Oeken en Mander ook om andere hoeven te gaan dan die uit de schenking twee jaar eerder.
Zo ik het zie zijn er nu dus twee hoeven in Mander geschonken, één normale ‘hova’ en één ‘selihova’.
> Met het voorkomen van de term “villa” =
> buurschap mogen we aannemen dat er meerdere hoeves
> in de omgeving lagen. Dit blijkt ook uit het feit
> dat twee hoeves verplicht waren om van 933 tot 966
> rogge en honing te leveren en belasting te betalen
> aan de Abdij van Werden, gelegen nabij het huidige
> Essen in Duitsland (Paskamp-van Santen 1997).
Kötschke, Urbar A4 (10e eeuw) §42, p.84:
Quote
… In Manari Betti XV mo. de sigilo [rogge] et II amphoras mellis [honing] et heriscilling [*] VIII den. et herimalder [*] I mo. et II mo. auene [haver]. In eodem Athalheri similiter.
Gekleurde tekst door mij ingevoegd.
Er zijn dus inderdaad twee hoeven in Malder die goederen moeten leveren en belasting moeten betalen. De ene hoeve is van Betti en de andere van Athalheri, die precies hetzelfde moet leveren en betalen als Betti.
De twee typen belasting ‘heriscilling’ en ‘herimalder’ zijn nogal mysterieus. Hebben ze iets met heri = leger te maken? Beveiligingsbelasting? Ik heb er nog niet uitgebreid op gezocht, maar al wel gezien dat dit een boeiende kwestie is.
> Vanaf de 10de eeuw tot ongeveer de 13de eeuw moest
> het buurschap Mander naast rogge en honing ook
> haver en varkens leveren.
Kötschke, Urbar F (midden 12e eeuw) §15, p.284:
Quote
… De Manhere 14 mo. siliginis [rogge], 1 amphoram mellis [honing], 2 porcos [varkens], 2 mo. avene [haver]. Amoko similiter. …
Gekleurde tekst weer door mij ingevoegd.
Ik lees dit zo:
‘Amoko similiter’: een tweede hoeve in Mander wordt beheerd/gerund door Amoko en die moet hetzelfde leveren als de andere hoeve in Mander waar in dit geval geen naam van een beheerder genoemd wordt.
In deze hele §15 ‘Fronhof Elfter’ wordt met geen woord meer gerept over belastingen, alleen nog maar over goederen.
Kötschke, Urbar G (midden 13e eeuw) §7, p.301:
Quote
… Mansus in Mannere 3 s. graves [?], 4 mo. avene [haver]. Mansus ibidem 2 malcia siliginis [rogge], 16 d. leves [?], 3 porcos [varkens], urnam mellis [honing], 4 mo. avene [haver]. …
Gekleurde tekst weer door mij ingevoegd.
Nu is er een groot verschil tussen de twee hoeven in Mander. Beheerders worden niet genoemd en ook nu geen woord over belastingen.
De ‘selihova’ (zaalhof?) in Mander uit de Wichmondse oorkonde van 799 kan m.i. niet hetzelfde zijn als een vroonhof, want de vroonhof voor dit gebied ligt steeds in Elfter.
Of het moet zijn dat de vroonhof tussen 799 en midden 10e eeuw verplaatst is van Mander naar Elfter. Of zijn er ergens tussen 799 en midden 10e eeuw misschien twee vroonhoeven geweest in dit gebied?
Elfter komt niet voor in de Wichmondse oorkonden, dus wanneer precies Elfter aan Werden is gekomen blijft een raadsel.
> Waar de genoemde
> zaalhoeve te Mander lag is niet zeker, maar in
> 2012 zijn er restanten van een zeer grote
> boerderij tevoorschijn gekomen, een paar honderd
> meter ten noorden van de kerk te Vasse. Deze plek
> ligt bij de scheiding van de marken van Vasse en
> Mander en het erfmarkenrichterschap van de
> Drieschichtige marke Mander, Geesteren en Vasse is
> altijd verbonden geweest aan de Meijershof te
> Mander; dit zou de rechtsopvolger van de Germaanse
> selihova kunnen zijn. De locatie en benaming komen
> overeen met boerderij de Meijershof die in 1363
> Hof to Manhere werd genoemd (Woolderink 2013).
>
> Ook Elfterhof (de Lutte) was zo'n zaalhof ooit,
> heb ik eens gelezen. Maar ja,
> selihoven/borgen/mottes/kastelen, dat blijft
> lastig.
>
Kun je wel zeggen ja. Zat de meijer nu in Mander of in Elfter of in beide?
Groet,
Dagobert
Science: An orderly arrangement of what at the moment seem to be facts.