“… et in Francia et in Saxonia et in omni Barbaria …”
“… én in Francia én in Saxonia én in geheel Barbaria …”
Met ‘Barbaria’ wordt m.i. verwezen naar alle gebieden buiten het Romeinse Rijk.
De soort van opsomming zou, zo lijkt mij, op twee manieren gelezen kunnen worden.
1. er worden drie van elkaar te onderscheiden ‘locaties’ aangegeven
2. ‘Francia’ en ‘Saxonia’ moeten begrepen worden als onderdeel van ‘geheel Barbaria’.
Het is volgens mij onmogelijk om te bepalen op welke manier de auteur het bedoeld heeft.
> Ik heb de indruk
> dat de Saksen 'verder van de beschaafde wereld
> afstonden', maar zich daar manifesteerden als
> handlangers/partners-in-crime van de Franken vgl.
> de Nubiërs, Skythen etc.
Daar is zeker wat voor te zeggen.
Helaas komen we in de bronnen vaak maar korte mededelingen tegen, zoals hierboven.
Zoals ik er nu,
in grote lijnen, tegenaan kijk:
De Saksen verschijnen voor het eerst (in de bronnen) in de vierde eeuw. Samen met de Franken manifesteren ze zich in piraterij vanaf de zee. Zoals lange tijd daarvoor de Chauken zich ook gedragen hadden.
Wat mij mateloos boeit, maar waarvoor ik geen enkele aanwijzing in de bronnen kan vinden: wat zien de Romeinen als onderscheidend tussen die Saksen en die Franken? Ze gebruiken niet voor niets twee verschillende namen voor lieden die zich op dezelfde manier manifesteren.
Naar mijn idee kunnen deze piraten afkomstig zijn van zowat alle overwegend noordelijkere kusten van continentaal Europa. Daar zitten volgens mij ook veel lieden bij die in de vroegere Romeinse tijd Friezen genoemd werden. Maar ook van de verderop gelegen kustgebieden zullen ze afkomstig zijn geweest. Die lieden maakten geen ‘dagtochtjes’ van en terug naar ‘huis’. Zeker zullen groepen na enige tijd wel weer eens tijdelijk teruggekeerd zijn, maar het overgrote deel is volgens mij gewoon vertrokken en piraterij was dan misschien deels wel een noodzakelijke manier om in het levensonderhoud te voorzien (en op den duur steeds lucratiever).
Ik denk dat er een verband is tussen deze Frankische en Saksische piraten en de ontvolkingen die we in veel gebieden zien in de late Romeinse tijd.
Op de een of andere manier maken de Franken een andere ontwikkeling door, waardoor ze door de Romeinen niet meer direct met de Saksen op een hoop gegooid worden. Zijn de Frankische groepen misschien meer landgebonden en de Saksen meer van de zee?
De Saksische piraten, die m.i. dus niet meer huiswaarts keren, vestigen zich op nieuwe kusten. Na het vertrek van de Romeinen uit Britannia zien ze daar ‘veiligere’ gebieden om zich te vestigen. Maar anderen vestigen zich in de Gallische kustgebieden en trekken ook landinwaarts. Daarbij zullen inheemsen zich hebben aangesloten, terwijl er ongetwijfeld ook Saksen zullen zijn geweest die integreerden bij de autochtone bevolkingen.
Maar zelfs in de tijd dat de Franken zo ongeveer de controle over geheel Gallië van de Romeinen hebben overgenomen, grofweg vanaf de zesde eeuw, dan nog duiken er in de bronnen her en der groepen op die door de auteurs van die tijd Saksen genoemd worden. Ook lijkt er in Gallië een geregelde stroom van ‘nieuwe’ Saksen te zijn, die al dan niet vrijwillig overkomen vanuit Britannia.
In de bronnen die ik tot nu toe onderzocht heb duiken ze op schijnbaar willekeurige plaatsen op. Ook in deze tijd zien de mensen dus groepen (soms ook individuen) die zich op de een of andere manier van de ‘gewone’ bevolking onderscheiden en nog steeds plakken ze daar het stempel ‘Saksen’ op. Dat label ‘Saksen’ is dus nogal hardnekkig door de tijd heen en ik twijfel er heel sterk aan of dat wel gezien moet worden als iets etnisch / cultureels.
Uiteraard is het ook heel goed mogelijk dat er sprake is van een ontwikkeling in de betekenis van het label ‘Saksen’.
Helaas laten de auteurs van toen veel vragen waar we nu mee zitten onbeantwoord.
Maar hoe je het ook wend of keert, … tot nu toe ben ik geen Saksen tegengekomen die zich manifesteren als een stam met de Noord-Duitse laagvlakte als thuisland.
Wel gaat er bij de bronnen nog eentje voorbij komen die wel een beetje in die richting wijst. Maar we weten ook allemaal: één zwaluw …
Groet,
Dagobert
Science: An orderly arrangement of what at the moment seem to be facts.