Friesland heb ik nog aan mij voorbij laten gaan qua historische geografie.
Maar... Precies dit gebied heb ik eens een uitgebreide verhandeling aan gewijd in de correspondentie met een lokale liefhebber waar ik het niet mee eens was. Toen ik het vorig jaar nog eens nalas, was ik eigenlijk heel tevreden met wat ik had geschreven. Het is veel te lang om hier te posten en duidelijk in dialoog, dus als je het wil lezen moet je me maar even mailen.
Toen ik lang geleden de kerkjes in bouwfases noteerde waren dit de entries:
1) Tufstenen kerk
Tufstenen zaalkerk met absis over gehele breedte, Onderzijde schip spaarvelden met gekoppelde rondbogen gescheiden door lisenen, vier hooggeplaatste kleine rondboogvensters in NZ zijde, rondboogfries langs dakrand niet zichtbaar op oude foto`s.
Westzijde beneden links en rechts spaarveld met drie gekoppelde rondbogen gesloten, onderzijde topgevel links en rechts rondboogfries van zeven boogjes.
Gekoppelde rondbogen vgl Anloo (baksteen), Drempt, Rinsumageest, Noordlaren (baksteen), latere (kleinere) vorm in Loppersum en `t Zandt. Stijl is globaal voor rondboogfriezen te plaatsen maar na grote rondboogversiering (ca 1h12e).
(¿Rode Bentheimer?) zandstenen trapezevormige grafstenen/sarcofagen zouden gevonden zijn ca 1800 maar zijn (deels?) verdwenen. Hier zou een levensboom en kromstaf op te zien zijn. 1503 pastoor genoemd
(tijd)1h12e; schatting MWB op stijlkenmerken, schatting Karstkarel 1k12e
(mat)tufsteen
(uit)...
(referentie)
P. Karstkarel, 2007, Alle Middeleeuwse kerken, Van Harlingen tot Wilhelmshaven Uitgeverij Noordboek p. 239
Roemeling, O.D.J. (2013) Heiligen en heren, Fryske Akademy nr 1070, Bijlage I p. 866-67
[
www.aldefrysketsjerken.nl]
[
www.pergo-et-perago.nl]
[
www.oudega.info]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[
beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
2) Tufstenen toren
vrijstaande toren gefundeerd op kleine keien, drie verdiepingen met een rondboogvenstertje eerste verdieping westzijde, twee rondbooggalmgaten op tweede verdieping NWZzijde.
later spitsbooggewelf?, 1717 toren verhoogd in tufsteen met huidige galmgaten, 1818 toren nieuwe spits in baksteen
2h12e; schatting MWB vanwege afwezigheid spitsbogen en uitgebreid gebruik tufsteen niet in banden maar geheel exterieur (wat geen hergebruik kan zijn), schatting Karstkarel mid13e (zonder argumenten), schatting AFT ca 1250 (zonder argumenten)
tufsteen en baksteen; buiten tuf, binnen baksteen
P. Karstkarel, 2007, Alle Middeleeuwse kerken, Van Harlingen tot Wilhelmshaven Uitgeverij Noordboek p. 239
Roemeling, O.D.J. (2013) Heiligen en heren, Fryske Akademy nr 1070, Bijlage I p. 866-67
[www.aldefrysketsjerken.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
3) Bakstenen koor
Rechtgesloten bakstenen koor, twee lange smalle spitsboogvensters met dubbele rollaag aan NZzijde en in oostzijde een ¿uitgebroken? groot spitsboogvenster.
nieuw dak dat steiler loopt, Zzijde na twee spaarvelden spitsboogportaal, Nzijde na drie spaarvelden spitsboogportaal
MWB schat het rechtgesloten koor en de twee smalle spitsboogvensters in NZzijde koor als 2k13e-3k13e.
MWB schat portalen een oostvenster 2h13e-14e, maar rechtgesloten koren zijn in de 14e niet meer gebruikelijk. De scherpte van de spitsbogen in de portalen is minder dan Krewerd of Kortehemmen maar nog steeds duidelijk vroeg. Daarom schatting ca 1300.
ca 1250; schatting MWB op stijlgronden (redenen boven), schatting Karstkarel en AFT 14e
baksteen en tufsteen; noordzijde herbruiktufsteen
P. Karstkarel, 2007, Alle Middeleeuwse kerken, Van Harlingen tot Wilhelmshaven Uitgeverij Noordboek p. 239
Roemeling, O.D.J. (2013) Heiligen en heren, Fryske Akademy nr 1070, Bijlage I p. 866-67
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl]
[beeldbank.cultureelerfgoed.nl] (http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/alle-afbeeldingen/detail/b2e926ca-7499-5ceb-f7fa-f9aca05bb6af/media/6c1346ee-c3df-ed8a-2889-c702d416548b)
[www.aldefrysketsjerken.nl] (http://89.200.200.165/CMS/api/file/saft/2cb990f13215a74a661fba934793f7d5/)
4) Oud kerkhof (niet goed te plaatsen)
HISGIS toont oud kerkhof, dit ligt ongeveer op de as van Nijega en Uiteinde. Op deze as zouden in de omliggende velden veel 13-14e aardewerken scherven zijn gevonden. Er is geen verhoging zichtbaar op de AHN.
Het kerkhoftoponiem ligt in het verlengde van de kerkkavel maar op een jongere plaats als de ontginning vanuit de rivier plaatsvond. Wanneer de ontginning vanaf de top van een zandrug plaatsvond dan zou bij dit oud kerkhof juist ouder materiaal verwacht mogen worden dan de 12e omdat de huidige kerk uit die tijd stamt. De vondsten zijn echter juist 13e-14e.
Eenzelfde vreemd oud kerkhof ligt in Garijp op de bewoningslijn van Siegerswoude (zie daar).
...
N.N.
Persoonlijke mededeling C.J. Blom (Garijp) in artikel `Vroegste geschiedenis Garijp, Oudega, Siegerswoude en Nijega.` (deels op [www.garyp.nl] )
Frans Janssen: Werren en warren om Warten, It Beaken 1989 nr 4
2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 24/03/2021 22:29 door MWB. (
bekijk wijzigingen)