Re: Vleutense wetering bestond in 723?
| 25 april 2023 12:09 |
C. Dekker's betoog is gericht op deductie van
1) verzanden van de Oude Rijn
2) afwatering en ontginning ten westen van Utrecht
3) Scheepvaart ten westen van Utrecht
1) De Oude Rijn verzande over bepaalde lengten al in de Karolingische tijd. Dekker baseert dat op de onderzoeken van H.J.A Berendsen (1982) en P.A. Henderikx (1987).
2) Zoals MWB doet voor heel Nederland, beschrijft C. Dekker voor het gebied ten westen van Utrecht hoe de ontginning in zijn werk ging en welke wateren gegraven werden om de ontginning droog te krijgen en te houden als de Oude Rijn voor ontwatering nauwelijks meer gebruikt kan worden. Meteen ten westen van Utrecht lag een "weyde" voor algemeen gebruik, Trechter Weyde (1318) Dit gebied staat later bekend als Hoge Weide en Lage Weide. De ontginningen hier, wateren af op de Vleutense wetering en Dekker beredeneert dat die wetering al heeft moeten bestaan ruim voor de verkaveling ontstond. Zelfs al in de 12de eeuw als de Utrechtse stadsparochie wordt gesplitst in de parochies Buurkerk en S. Jacob met de watergang in de Weide als begrenzing tussen die twee.
3) De Utrechtse kerk had in de 9de en 10de eeuw vele verspreide hoeven in het mondingsgebied van de Oude Rijn. De wegen door het moerassige westen voor de ontginning waren beperkt aanwezig. Er moet derhalve een alternatieve vaarweg zijn geweest om Utrecht te bereiken. Het enige kanaal dat daarvoor in aanmerking komt is de Vleutense Wetering die nog op een foto uit 1910 voorkomt waar tegenwoordig de Vleutense weg is. De Wetering liep recht af op de noordwestelijke hoek van het castellum.
"In 723 schonk Karel Martel aan de Utrechtse kerk onder aartsbisschop de castra Utrecht en Vechten met toebehoren. Om dit toebehoren te specificeren wordt in de oorkonde een algemene pertinentieformule gebruikt, zoals men die vaak ziet bij schenkingen van domeinen. Het is genoegzaam bekend dat alle opgesomde elementen niet noodzakelijkerwijs van de onderhavige schenking deel uitgemaakt behoeven te hebben. Er wordt dan ook volstaan met 1 formule, die zowel op Utrecht als op Vechten slaat. 1 onderdeel wordt echter los van de pertinentieformule en als slaand direkt op Utrecht in relief geplaatst als iets ongewoons: cum illo pascuę graveningo vel quicquid ibidem fiscus ad presens esse videtur. Het woord graveninge is afgeleid van germ. graban, een 'gegraven iets', een 'gracht', een kanaal dus. [....] Voor graveninge wordt door Gysseling geopperd een 'ensemble de fossés de drainage', door Künzel c.s. een 'door sloten ontwaterd land'.[....]. Bij het castrum Utrecht behoorde dan in 723 een gracht of kanaal in de weide, want zo mogen wij de genitief pasque wel opvatten, een weidekanaal. En niet zomaar een kanaal, want de oorkonde geeft met nadruk: illo graveningo, DAT kanaal, het bekende weidekanaal, het kanaal door de weide dat iedereen kent."
Daarna probeert Dekker te beredeneren hoeveel ouder het kanaal is dan 723. In 719 slaagde Karel Martel er in geheel het westen van het huidige Nederland te onderwerpen. Dekker wijst er op dat Blok opmerkt dat veel militaire koncentratiepunten van de Franken het bestandeel her- in hun naam hebben en hij noemt als zodanig Herwaarden, Herwijnen, Herveld, Herispik, en ook Hermale, dat later Harmelen wordt. Her- komt van germ. harja-, 'leger', in Hermale gekombineerd met mathla-, 'vergadering' of 'verzamelplaats'. Een militaire nederzetting dus in de frankische verdedigingsgordel tegen de Friezen, die in de periode 695-714 een belangrijke rol vervulde. Voor een vlotte scheepvaartverbinding tussen het Utrechtse castrum en de legerplaats Harmelen zal de kronkelende Oude Rijn, vooral ten zuiden van de Weide, al niet meer geschikt zijn geweest door de voortschrijdende verlanding. In dat kader denkt Dekker dat het graven van het weidekanaal gesitueerd moet worden.
en als nabrander geeft Dekker aan dat Alquin die omstreeks 780 vanuit de Rijnmond bij Katwijk naar Utrecht voer en vandaar naar Dorestad, gevaren moet hebben over het kanaal door de weide.
Wie alle details tot zich wil nemen, moet me maar even een persoonlijk bericht sturen met kenbaar maken van het emailadres. Dagobert heeft de fotoos van elke pagina al ontvangen.
Groeten, Lolke
2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 25/04/2023 12:13 door Lolke. (bekijk wijzigingen)
1) verzanden van de Oude Rijn
2) afwatering en ontginning ten westen van Utrecht
3) Scheepvaart ten westen van Utrecht
1) De Oude Rijn verzande over bepaalde lengten al in de Karolingische tijd. Dekker baseert dat op de onderzoeken van H.J.A Berendsen (1982) en P.A. Henderikx (1987).
2) Zoals MWB doet voor heel Nederland, beschrijft C. Dekker voor het gebied ten westen van Utrecht hoe de ontginning in zijn werk ging en welke wateren gegraven werden om de ontginning droog te krijgen en te houden als de Oude Rijn voor ontwatering nauwelijks meer gebruikt kan worden. Meteen ten westen van Utrecht lag een "weyde" voor algemeen gebruik, Trechter Weyde (1318) Dit gebied staat later bekend als Hoge Weide en Lage Weide. De ontginningen hier, wateren af op de Vleutense wetering en Dekker beredeneert dat die wetering al heeft moeten bestaan ruim voor de verkaveling ontstond. Zelfs al in de 12de eeuw als de Utrechtse stadsparochie wordt gesplitst in de parochies Buurkerk en S. Jacob met de watergang in de Weide als begrenzing tussen die twee.
3) De Utrechtse kerk had in de 9de en 10de eeuw vele verspreide hoeven in het mondingsgebied van de Oude Rijn. De wegen door het moerassige westen voor de ontginning waren beperkt aanwezig. Er moet derhalve een alternatieve vaarweg zijn geweest om Utrecht te bereiken. Het enige kanaal dat daarvoor in aanmerking komt is de Vleutense Wetering die nog op een foto uit 1910 voorkomt waar tegenwoordig de Vleutense weg is. De Wetering liep recht af op de noordwestelijke hoek van het castellum.
"In 723 schonk Karel Martel aan de Utrechtse kerk onder aartsbisschop de castra Utrecht en Vechten met toebehoren. Om dit toebehoren te specificeren wordt in de oorkonde een algemene pertinentieformule gebruikt, zoals men die vaak ziet bij schenkingen van domeinen. Het is genoegzaam bekend dat alle opgesomde elementen niet noodzakelijkerwijs van de onderhavige schenking deel uitgemaakt behoeven te hebben. Er wordt dan ook volstaan met 1 formule, die zowel op Utrecht als op Vechten slaat. 1 onderdeel wordt echter los van de pertinentieformule en als slaand direkt op Utrecht in relief geplaatst als iets ongewoons: cum illo pascuę graveningo vel quicquid ibidem fiscus ad presens esse videtur. Het woord graveninge is afgeleid van germ. graban, een 'gegraven iets', een 'gracht', een kanaal dus. [....] Voor graveninge wordt door Gysseling geopperd een 'ensemble de fossés de drainage', door Künzel c.s. een 'door sloten ontwaterd land'.[....]. Bij het castrum Utrecht behoorde dan in 723 een gracht of kanaal in de weide, want zo mogen wij de genitief pasque wel opvatten, een weidekanaal. En niet zomaar een kanaal, want de oorkonde geeft met nadruk: illo graveningo, DAT kanaal, het bekende weidekanaal, het kanaal door de weide dat iedereen kent."
Daarna probeert Dekker te beredeneren hoeveel ouder het kanaal is dan 723. In 719 slaagde Karel Martel er in geheel het westen van het huidige Nederland te onderwerpen. Dekker wijst er op dat Blok opmerkt dat veel militaire koncentratiepunten van de Franken het bestandeel her- in hun naam hebben en hij noemt als zodanig Herwaarden, Herwijnen, Herveld, Herispik, en ook Hermale, dat later Harmelen wordt. Her- komt van germ. harja-, 'leger', in Hermale gekombineerd met mathla-, 'vergadering' of 'verzamelplaats'. Een militaire nederzetting dus in de frankische verdedigingsgordel tegen de Friezen, die in de periode 695-714 een belangrijke rol vervulde. Voor een vlotte scheepvaartverbinding tussen het Utrechtse castrum en de legerplaats Harmelen zal de kronkelende Oude Rijn, vooral ten zuiden van de Weide, al niet meer geschikt zijn geweest door de voortschrijdende verlanding. In dat kader denkt Dekker dat het graven van het weidekanaal gesitueerd moet worden.
en als nabrander geeft Dekker aan dat Alquin die omstreeks 780 vanuit de Rijnmond bij Katwijk naar Utrecht voer en vandaar naar Dorestad, gevaren moet hebben over het kanaal door de weide.
Wie alle details tot zich wil nemen, moet me maar even een persoonlijk bericht sturen met kenbaar maken van het emailadres. Dagobert heeft de fotoos van elke pagina al ontvangen.
Groeten, Lolke
2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 25/04/2023 12:13 door Lolke. (bekijk wijzigingen)
Sorry, alleen geregistreerde gebruikers mogen berichten plaatsen in dit forum.