Dagobert Schreef:
-------------------------------------------------------
> Dat vind ik veel kerken (kerkjes). Zowel in
> absoluut aantal als in dichtheid.
> Hoeveel mensen zouden door één zo’n kerk(je)
> bediend zijn? Anders gezegd: hoeveel mensen
> moesten ergens bij elkaar wonen om tot een
> verantwoorde kerkstichting te komen?
Ik kom voor de driehoek Loppersum Marsum Spijk tot nauwelijks meer dan een vierkante kilometer per kerk, ruim honderd hectare. Als we nu wisten hoeveel hectare een gezin nodig had om te leven, dan hebben we een soort van antwoord. Overigens konden die dorpen ook nog wel velden (maden) hebben richting Duurswold of op jonge kwelders in de Fivelboezem, maar daar ontstonden dan ook weer nieuwe nederzettingen met kerken.
Die kerken op de oude wierden waren vrijwel allemaal eigenkerken van de lokale edelen. Het feit dat men niet onder kon doen voor de buurman zal ook aan dit grote aantal kerken hebben meegewerkt.
Overigens hebben we aan dit grote aantal kerken te danken dat daar nu nog al die romano-gotische kerkjes bewaard zijn gebleven. Er was in één keer genoeg ruimte voor de toekomst, en geen van die kerken is later ingrijpend vergroot met aanpassingen in een nieuwe stijl. Er werd hier en daar nog een koor toegevoegd, of een toren, maar de typische stijl bleef behouden. Helaas zijn de interieurs bij de reformatie verloren gegaan, want ze waren oorspronkelijk zeer kleurrijk beschilderd van binnen. In een paar kerken heeft men deze schilderingen kunnen terughalen, zoals hier in Zeerijp, een dijkdorp ten Noordoosten van Loppersum, met zowat de jongste van de wat minder romano en wat meer gotiek
> Allemaal
> bediend door fulltime priesters? Of zouden
> meerdere kerken door dezelfde priester bediend
> zijn? Lijkt me wel wat lastig met hoogtijdagen.
> Allemaal aangesteld vanuit Münster? Of zou dat
> toch meer plaatselijk geregeld zijn?
Als priester werd in het algemeen een tweede zoon van de edelman aangesteld, waarbij de opleiding nog wel eens een probleem was. Hierover komen in de kroniek wel enkele voorbeelden voor. Zij werden dan wel officieel aangesteld door het bisdom, maar de keuze was aan de kerkeigenaren.
> Inbreng van
> de kloosters?
Na 1200 beginnen de kloosters kerken te krijgen. Vooral in ontginningsgebieden. Dit leidt vaak tot conflicten met de erfgenamen van de gulle gevers of mede-eigenaren van de kerk. Een groot deel van het begin van de kroniek draait om zo'n conflict, dat langdurig is en dat tot in Rome juridisch wordt uitgevochten, en dan nog tot een compromis leidt waar Emo nog lang van wakker zal liggen.
> Zijn er wel eens schattingen gemaakt over de
> bevolkingsomvang?
Zie boven.
> N.B.: ik twijfel niet aan het destijds bestaan van
> die kerken! Op de meeste van die
> plaatsen/dorpsterpen staan ze nu nog, met een
> geschiedenis die vaak zonder twijfel teruggaat tot
> in de 12e of 13e eeuw. Neemt niet weg dat ik het
> voor die tijd toch wel erg veel vind en dat doet
> me even hardop nadenken en in de wilde weg wat
> vragen ophoesten.
Ik vind het ook uitzonderlijk, en daarom heb ik het hier getoond. Ik fiets regelmatig door de streek, en dan zijn er veel plaatsen waar je 5, 6, 7 oude kerktorens tegelijk kunt zien rondom, al wordt het zicht door het sterk toenemend aantal bomen steeds minder.
> Iets heel anders dat ik nogal opvallend vind is
> dat er in dit gebied geen enkele kerk voorkomt met
> als patroonheilige Liudger. Deed zijn erfenis er
> toen niet toe? Moest het herontdekt worden? Maar
> ja, met een bisschop in Münster en zoveel banden
> met Werden ... toch raar.
Misschien komt dat omdat het allemaal geen bisschopskerken waren maar eigenkerken van de lokale families. Mol en Noomen hebben veel geschreven over de patronaten, maar daarvan is me niet zoveel bijgebleven, behalve dat de patronaten van Leens en Loppersum, Petrus, in lijn zijn met andere kerkenvan Liudger - vooral in Midden Friesland.
2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 13/01/2022 14:07 door Erik Springelkamp. (
bekijk wijzigingen)