Re: Oudste omwalling Groningen

Quote
Van den Broek
Als we de stadsrechtoorkonde die bisschop Wilbrand in 1230 voor Zwolle uitvaardigde mogen geloven – maar het is niet zeker of dat mag – heeft ook de stad Deventer haar stadsrecht van eerdere bisschoppen van Utrecht gekregen. Door het ontbreken van een oorkonde weten we niet met zekerheid of dit juist is, laat staan dat bekend is wanneer Deventer zijn stadsrecht zou hebben gekregen.
De Zwollenaren ontvingen hun stadsrecht uit dank voor de hulp die ze Wilbrand hadden geboden tijdens zijn strijd tegen de Drenten in de jaren 1228-1229

Wat het stadsrecht van Groningen aangaat houd ik het bij de veronderstelling die ik al
eerder onder woorden heb gebracht: dat Groningen reeds algemeen als stad werd erkend
nog voordat stadsrechtverleningen ‘in de mode kwamen’.10 Het lijkt voor de hand te liggen
dat de bisschop van Utrecht iets met het oudste Groninger stadsrecht te maken heeft gehad,
maar aanwijzingen daarvoor ontbreken. Er is ook nog altijd geen studie verricht naar de
mogelijke modellen die de Groningers tot voorbeeld hebben kunnen dienen.

Mij dunkt echter dat de stadsrechtoorkonde voor Zwolle een passage bevat die van belang is
voor ons begrip van het Groningse stadsrecht en aanleiding moet zijn om het bovenstaande
aan te vullen.

In de genoemde oorkonde gaf de bisschop de Zwollenaren toestemming om hun stad van een omheining, van hout of steen, te voorzien, verleende de stad een vrije status en schonk haar inwoners alle rechten die de inwoners van Deventer eerder van zijn voorgangers hadden gekregen. Hij voegde daaraan toe – en dat is waar het mij om gaat – dat deze
vrijheid en het stadsrecht niet zouden gelden voor het gebied buiten de stadsmuur van Zwolle.

Uit dit uitdrukkelijke voorbehoud mogen we opmaken dat in Deventer het stadsrecht niet
alleen binnen de veste gold, maar ook van toepassing was op het stadsgebied dat buiten de
verdedigingswerken gelegen was. Datzelfde nu is het geval in Groningen. Ook hier gold het
Groninger recht in het tot de stad behorende, maar buiten de vesting gelegen gebied, dat als
de ‘Groninger marke’ of ‘Stadstafel’ bekend stond en overeenkomt met het gebied van de
gemeente Groningen zoals dat in de 19e eeuw was.

Het lijkt niet meer dan een kleine bijkomstigheid, maar ik denk dat we hierin een aanwijzing
mogen zien voor de hoge ouderdom van het Groninger stadsrecht.
Ommuring of omheining, een vrije status en eigen rechtsregels horen bij elkaar. Volgens de
Narracio begonnen de inwoners van Groningen in de jaren 40 van de 12e eeuw al aanspraak
te maken op zekere vrijheden11 en waren ze ook in het laatste kwart van dezelfde eeuw nog
ontevreden over de rechten die de bisschop hun toestond.

Voor wat Deventer aangaat: mede vanwege het ontbreken van een stadsrechtoorkonde
drukt Jeroen Benders zich voorzichtig uit en rept over de ‘ontwikkeling van het stadsrecht’.13
Ik ben geneigd om voor Groningen aan een soortgelijk scenario te denken. Het heeft er alle
schijn van dat de inwoners van Deventer en Groningen in de loop van de 12e eeuw
stapsgewijs hun vrijheid hebben verworven, waarbij Deventer wellicht enkele decennia
voorsprong op Groningen heeft gehad.