Waarom nuttig voor een ver verleden

> Leuk speelgoed die naamspreidingskaarten, maar wat
> kun je er mee voor een ver verleden?

Dat had ik wel even kunnen aangeven inderdaad. Anno 2011 zijn mensen zo mobiel als het maar kan, dus zegt het tegenkomen van een naam in een bepaalde regio niet zoveel.

Edoch: het is nog niet zo lang geleden dat mensen niet zo mobiel waren. Het echte 'trekken' begint in (noord-) Nederland pas na WOII. Daarvoor was het verlaten van de regio voorbehouden aan enkele beroepen zoals soldaten, schippers, handelaars, onderwijzers, belastinginspecteurs. Toen er nog niet van die indexen op het Internet waren met familienamen, liep het menig genealoog dun door de broek als hij een voorouder met zo'n beroep tegenkwam. Als niet ergens stond waar hij of zij vandaan was gekomen, dan kon je het soms wel schudden. Einde vertakking stamboom, doodlopende weg.....

Waarom zo huiveren bij alleen dat soort beroepen en niet bij anderen wiens herkomst ook vaak niet stond opgeschreven? Nou, van regio's (bijv. provincie Groningen) waren wel indexen. Je kon dus in een boek bijvoorbeeld alle huwelijken voor 1750 opzoeken in de provincie Groningen (althans waar nog bronnen van waren). Er zijn namelijk mensen geweest die al die aktes/inschrijvingen bij langs zijn geweest en dat in een index hebben geordend. Opzoeken gaat nu wat sneller, kijk maar naar alle Groningers.

Dat met die indexen ging prima, want mensen stierven vaak maar een paar dorpen verder dan ze geboren waren. Dat geldt in elk geval voor mijn familie (zeer representatief ) voor de periode 1600 richting WOII. Ofwel: de meerderheid van mijn voorouders - uit de losse pols zo'n 80% - heb ik tot ergens in de 17e eeuw kunnen terugvinden in de provincie Groningen en Friesland. Ergens nog een uitschietertje naar Ost-Friesland en De Kempen. En ik vermoed dat er nog een spoortje 'Hollands' zit omdat ik voorouders in het Bildt heb. Dit is niet uniek weet ik uit gesprekken met anderen.

Kortom: achternamen uit de 19e eeuw kunnen wel degelijk iets zeggen over de vele eeuwen ervoor: migratieprocessen daarvoor gingen bij het gewone volk langzaam. Tenzij er sprake was van kolonisatie zoals bij veenontginningen en/of indijkingen.

Betekent 'Devriese' in Vlaanderen in de 21e eeuw dan dat er in d 8e en 9e eeuw ook mensen van 'de Frise' woonden? We hebben het hier over meer dan een millennium aan jaren verschil. Antwoord is overduidelijk nee natuurlijk. In een periode van meer dan duizend jaar kan er heel veel zijn gebeurd. Bovendien is het maar de vraag waarom al die mensen voor 'Devriese' hebben gekozen bij het vastleggen van hun achternaam begin 19e eeuw. In Belgie zou dat iets anders gegaan zijn dan in Nederland lees ik hier.

Quote

Om te beginnen zijn Nederlandse familienamen jonger dan Vlaamse. Toen Nederlanders nog achterlijke boertjes waren, vormden wij de leidende cultuur in Europa. Vlaanderen was veel dichter bevolkt, met meer stedelingen. Bij ons was er dus vroeger nood aan een extra naam bij de voornaam. Dus toen bij ons een achternaam verplicht werd, had iedereen er al lang een. De Nederlanders hadden nog geen familienamen en moesten snel-snel iets uit hun duim zuigen.

Het waren de Fransen die ons in 1795 hebben verplicht om onze namen te registreren. In Nederland voerden ze die verplichting pas door in 1811. Dat lijkt geen groot verschil, maar in 1804 was de spelling – Siegenbeek ingevoerd. Onze Vlaamse namen zijn dus ouderwets gespeld en zitten vol met ae, ckx, uy en dergelijke. De Nederlanders werden in de nieuwe spelling geregistreerd en ogen modern. Meneer Claes heet in Nederland Klaas. In zo’n modern gespelde naam herkennen we de oorsprong veel gemakkelijker. Bij een meneer Haak stellen we ons iets voor, bij Haeck denken we nergens aan.

De herkenbaarheid van Nederlandse achternamen verhoogt nog doordat ze kort en krachtig zijn, terwijl wij er vaak lidwoorden aanhangen, of ze verbuigen. Wie in Nederland Ketel heet, die heet bij ons Vandeketel of Ketels. Al is er ook binnen Vlaanderen verschil: in het westen heten ze De Bakker en Desmedt, in Limburg Bekkers en Smets.
In Nederland en Vlaanderen zijn er achternamen die afkomstig zijn van een verwantschap (Janssens, Jans zoon), een beroep (Timmermans) of een herkomst (Van Tilburg). Maar Nederlanders hebben vaker namen die van een eigenschap afgeleid zijn: De Witte, maar ook Vroegop, Vroegrijk.

Devriese lijkt me in elk geval een Belgische achternaam en niet meegenomen uit Nederland na 1811. Dan houden we nog steeds zo'n 1000 jaar over......toch maar eens kijken of ik ergens uitleg kan vinden waarom mensen uit West-Vlaanderen voor die achternaam hebben gekozen....

...het lijkt me wat vreemd dat ze zoiets ter onderscheiding doen. In dezelfde regio

Misschien is het ook helemaal geen toponiem, maar een soort beroep. Iemand die verse groente verkoopt ofzo....