Re: Waarom nuttig voor een ver verleden

Weetgierig Schreef:
-------------------------------------------------------
> Then again: 'Devriese uit Wingene'. Vergelijk dat
> eens met 'De Vries uit Amsterdam'.


Doen we! Lees verder


> > In (het toenmalige) Vlaanderen ontstonden de
> > meeste achternamen in de 13de/14de eeuw; deze
> zijn
> > door de eeuwen heen nog geevolueerd. In 1795
> koos
> > men geen naam ; de bestaande werd enkel
> > geregistreerd.
>
> Zouden mensen dan in 13e en 14e eeuw al 'Devriese'
> geheten hebben?


Check. Terug naar de bronnen.


> > > ...het lijkt me wat vreemd dat ze zoiets ter
> > > onderscheiding doen. In dezelfde regio

Misschien minder vreemd als de familienaam op een andere plaats erfelijk werd? En de betrokken familie's pas nadien migreerden naar de regio waarnaar de familienaam verwijst.


> > Hier ziet men dat anders:
> > Vries(e) (de), (de) Vrieze, De Vriesse, Vris,
> > Devrisse, Defrise, Defrize, De Vreese, De
> Vreeze,
> > De Vreesse, De Vreece, De Vreest, (de) Vrees,
> > Frees(e), Frese
> >
> > Naam voor een Fries, een inwoner (of
> ex-inwoner)
> > van Friesland.
> >
> Heel leuk die verzameling van varianten (die kan
> ik mooi gebruiken voor een onderzoek), maar dit
> vind ik nou weer kort door de bocht


Pure provocatie. Je wil dat de anderen dit eens van iemand anders horen

Dit is off-topic. De gegevens verstrekt door Weetgierig zouden dus bij wijze van (gemakkelijker, tweede millenium) oefening in een handomdraai in hun juiste context moeten worden geplaatst.

Op de webpagina waar de spellingsvarianten op De Vrieze werden opgepikt, verwijst de auteur voor het grootste deel van zijn info naar het: Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (1993), grondig herziene uitgave (2003), van Frans Debrabandere.

Via internet kunnen we deze uitgave niet doorbladeren. Uit eerdere raadplegingen in de bib weet ik dat Debrabandere bij elke familienaam tal van vermeldingen opsomt. Daarbij geeft hij voorrang aan de oudst gevonden attestaties, met verwijzing naar hun respectievelijke (archief)bronnen. Meer dan eens slaagt hij erin om ahv. dergelijke attestaties de oorsprong van de naam te verklaren.

Voor de grap verzinnen we er één:
Jehan Li Vriese kan de 13de eeuwse uitbater geweest zijn van de Brugse herberg "de lustige Vriese" die hij van de vorige uitbater had gekocht. Deze veronderstelling impliceert dat dergelijke verklaring dan niet van toepassing kan zijn op de vele andere naamgenoten in dezelfde periode.

Daar komen we niet ver mee - om maar te zwijgen over het interieur van de gelagzaal

Gelukkig vonden we een degelijker werkje, een genealogisch pareltje dat illustreert dat het ook andersom kon. Een actuele plaatsnaam als herinnering aan een geslacht dat er ooit woonde: "Het geslacht de Vriese van Vriesdonk" (uit Breesgata 2003).
Misschien verdient het Vriezestraetjen in de stad Hulst een gelijkaardige benadering.


Bij gebrek aan relevante info uit het recente werk van Debrabandere, citeren we uit de oude, digitale boekenkast "Studien in Nederlandsche Namenkunde" van Johan Winkler (Haarlem, 1900, p. 143):

Quote

Ook noemde men, in de middeleeuwen en later, eenen man wel naar zijn volksdom of zijnen landaard. Kwam, bij voorbeeld, Wilhelm, een Duitscher, te Gent wonen, men noemde hem weldra Willem den Duyts; en Pierre, een man uit het Oud-Fransche gewest Picardië, die zich te Gent met der woon vestigde, heette weldra bij zijne nieuwe stadsgenooten Pieter Pickaert. Allerlei volk is oudtijds te Gent, in de rijke en bloeiende handels- en nijverheidsstad , komen wonen. Vandaar, dat onder de hedendaagsche Gentenaren nog de volgende geslachtsnamen voorkomen: De Vreese en De Vriese,De Brabander en D'Hollander (met Hollanders, als een patronymicum , in den tweeden naamval geplaatst), Den Duyts en De Zwaef, De Waele en Pickaert, Lombaert (uit Lombardië) en De Turck met De Moor.

Voor de forumleden die dit alles marginaal vinden: de auteur bedacht in zijn boek aparte hoofdstukken voor 'Nederlandsche Plaatsnamen in Frankrijk', 'Friesche namen', en 'de Hel in Friesland'.


Even terug naar de kwestie Devriese in Wingene versus De Vries in Amsterdam, ahv. de bijdrage "Schapman, Sloore en Tyncke: dialect in Vlaamse familienamen" door Veronique De Tier:

Quote

Familienamen met het element bos zijn in het hele Nederlandse taalgebied te vinden: Bos(ch), Bosman, Van Bos. Vandenbussche is echter een typisch zuidwestelijke variant, met West-Vlaanderen als zwaartepunt. Vandenbossche is zijn Oost-Vlaamse tegenhanger. Elke West-Vlaming weet dat een West-Vlaams bos een bus is, net zoals de zon een zunne is. Het is dus geen toeval dat de naam met bus net in deze provincie het sterkst vertegenwoordigd is.
Opvallend in enkele niet-frequent voorkomende familienamen is het behoud van de eind-e, zoals in Decraemere, Debrouwere en Demeulemeestere. De varianten Decraemer, Debrouwer en Demeulemeester komen in West-Vlaanderen wel frequenter voor, maar zijn ook buiten West-Vlaanderen zeer algemeen. De familienamen Devries en Devrieze hebben een erg ruime verspreiding: de vorm Devrieze vinden we vooral in het westen van het taalgebied, nl. in West- en Oost-Vlaanderen. De vorm Devries is in het hele taalgebied bekend (zie kaart 2).

De fragmentvermelding van een Fries die in de tweede helft van de16de eeuw te Ieper huwde, brengt de migratie van noord naar zuid in beeld:

Quote

"Mr. Herman Van Otthem, vrieze, ghehuwd binnen der stede van Ypre (=Ieper), ende chirurgien van zynen stiele, ..."

Een vreemd eend, want net in die periode zorgde een katholieke repressie voor een ernorme migratiegolf in omgekeerde richting (naar Engeland en Nederland). Jullie kunnen dit overigens beter zelf uitzoeken in een stedelijke archiefbewaarplaats zoals bv. te Haarlem of Leiden. Vraag naar de oudste De Vries/ze's, en doe ze de groeten uit het zuidwesten! Of sla er de artikelenreeks van J.H. Bekouw (trefwoord: emigratie) op na. Dat zal de op het eerste zicht onlogische aanwezigheid van De Vries/ze's in Friesland verteerbaar maken.


Hieronder alvast 2 De Vries/ze's die in Vlaanderen het hazepad kozen:

- een Clays De Vriese was lid van de Londense vluchtelingenkerk in Engeland vanaf 1561. In 1563 bevond hij zich te Sandwich. (uit M. Backhouse, De Vlaamse vluchtelingenkerk in Sandwich in 1563. Twee manuscripten uit het British Museum, in: Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, d. CXLVII, 1981, p. 97 en p. 110)

- een Hans De Vrieze van Gent was trouw volgeling van de anabaptisten. Hij stelde zijn woning ter beschikking van wederdopers om er vergaderingen te houden. In de nacht van 21 op 22 maart 1560 werd er bij hem een inval gedaan door Nicolaas de Hondt, promotor van inquisiteur Pieter Titelmans. Hans De Vrieze en de andere volgelingen van de religieuze beweging werden gearresteerd. Allen werden overgeleverd aan de stedelijke rechtspraak in Gent, maar op 2 juni 1560 konden ze uit de gevangenis ontsnappen tot groot ongenoegen van Titelmans (J. Decavele, De dageraad van de reformatie in Vlaanderen, 1520-1565, Brussel 1975, p. 455-456)

De familienaam De Vriese (en varianten) kwam bijna overal voor in het Graafschap Vlaanderen tijdens de late middeleeuwen.
Dit vertelt veel over migratie tijdens het tweede millenium, maar bewijst niks over de heimat van de Friezen tijdens het eerste millenium.

Grtz,
O.