Mijlpalen Caracalla in Nederland vervalst (??) voorgesteld
| 15 augustus 2009 18:39 |
In SEMafoor, jaargang 10 nr.1 feb. 2009, schrijft Hans Wijffels een artikel getiteld 'Mijlpalen Caracalla in Nederland vervalst voorgesteld'.
Hierin trekt hij van leer tegen de interpretaties van de teksten op de twee in Nederland gevonden mijlpalen van Caracalla, zoals die te vinden zijn in twee publicaties, te weten:
1. Waasdorp, J.A. IIII M.P. naar M.A.C., Romeinse mijlpalen en wegen Haagse Oudheidkundige Publicaties nr. 8 Den Haag 2003
2. Koot, H. Opgegraven!, Archeologisch onderzoek in Rijswijk Rijswijk 2008
Van de mijlpaal van Caracalla die in 1997 op het Wateringseveld in Den Haag gevonden is beweert hij dat in publicatie nr.1 de ontbrekende afstandsverwijzing onjuist is aangevuld in Romeinse mijlen.
Hoewel uit de formulering niet duidelijk blijkt of Hans Wijffels ook bezwaar maakt tegen 'Romeinse mijlen' als afstandsmaat, kan ik me dat maar moeilijk voorstellen aangezien op de paal duidelijk PASS te lezen is hetgeen moeilijk anders te interpreteren is als zijnde het restant van 'MILIA PASS'.
Bezwaar maken tegen de veronderstelde IIII als ontbrekend getal kan natuurlijk, maar daarvoor vind ik bij Hans Wijffels geen argumenten.
Hij schrijft: "Men dacht wellicht, dat de verwijzing gelijk zou zijn aan de Antoninus Piuspaal, die met vier Romeinse mijlen (6 km) naar M.A.C. verwijst."
Is er dan iets verkeerd aan deze gedachte? Het komt bij mij over als een keurige hypothese!
Dan de Caracallapaal die in Rijswijk in 2005 is gevonden op de hoek van de W. Churchilllaan en de Huis te Landelaan.
In figuur 4 bij het artikel toont Wijffels hoe in publicatie nr.2 de afstand die op deze paal gestaan zou kunnen hebben verondersteld wordt op 2 Romeinse mijlen.
Wijffels schrijft daarover: "De afstandsverwijzing is ook hier foutief aangevuld in Romeinse mijlen naar de tekst op de Haagse paal. Men zou nu echter beter hebben moeten weten. Immers ook de Rijswijkse Deciuspaal heeft op die plaats gestaan en geeft de afstand van één leuga aan."
Volgens mij is het volstrekt onjuist dat op de Rijswijkse Deciuspaal een afstand van één leuga is aangegeven.
Afgezien van een overduidelijk 'LEVGA' is er geen enkele indicatie voor een aantal te vinden in de inscriptie.
Zover als ik kan beoordelen is Hans Wijffels het eens met de interpretatie dat de Rijswijkse palen verwijzen naar de vindplaats in Voorburg, het veronderstelde Forum Hadriani.
Nu is de afstand vanaf de vindplaats van de palen tot aan de vindplaats in Voorburg zo'n 2,68 km. (Dus wel iets meer dan de 2 km die Hans Wijffels noemt.) In leuga kom je dan uit op 1,2 en in Romeinse mijlen op 1,8. Het is dus redelijk om te veronderstellen dat op de Rijswijkse palen òf één leuga òf twee Romeinse mijlen heeft gestaan.
Van de Deciuspaal weten we alléén de afstandsmaat leuga. De ontbrekende(!) waarde zal dus zeer waarschijnlijk één zijn.
Van de Caracallapaal kunnen we met grote mate van waarschijnlijkheid aannemen dat er Romeinse mijlen op hebben gestaan en hier zal de ontbrekende waarde dus zeer waarschijnlijk twee zijn.
Opnieuw zie ik niet in wat er verkeerd is aan deze gedachte. Ook hier lijkt mij sprake te zijn van een geldige hypothese.
Van de palen op het Wateringseveld beweert Hans Wijffels dat die op slechts 5 km afstand staan van de vindplaats Voorburg en dus niet naar de 'Civitas' kunnen verwijzen. Hij voegt er aan toe: "Men kan de Romeinen veel verwijten, maar niet dat ze niet kunnen meten."
Ook hier ben ik van mening dat Hans Wijffels zelf niet zo goed heeft gemeten!
Wanneer ik het traject meet vanaf de vindplaats van de palen op het Wateringseveld, via de vindplaats van de Rijswijkse palen naar de vindplaats Voorburg kom ik op 5,65 km. Omgerekend in Romeinse mijlen is dit 3,8! En dat komt dus keurig overeen met de vier Romeinse mijlen die vermeld staan op de Haagse paal van Antoninus Pius.
In de laatste alinea wordt duidelijk dat Hans Wijffels in het artikel zijn hypothese wil verdedigen dat de Haagse palen een verwijzing bevatten naar de vindplaats bij Ockenburg. Daar moet in zijn visie het Praetorium Agrippinae hebben gelegen dat hij in verband brengt met M.A.C., het Mansio Agrippinensis Coloniae *).
Hij zegt: "De enige Romeinse vindplaats van belang die op 6 km van de Antoninuspaal ligt is Ockenburg. Er is daar een rijke Romeinse nederzetting gevonden."
Meten we echter de bewuste afstand wat nauwkeuriger, dan blijkt die hemelsbreed 6,41 km te zijn. De werkelijke afstand over de veronderstelde (maar niet aangetoonde!) weg zal dus zeer waarschijnlijk circa 7 km geweest zijn. We komen dan uit op ongeveer 4,7 Romeinse mijlen. Dat ligt toch iets dichter bij vijf Romeinse mijlen dan bij de vier die op de Antoninus Piuspaal vermeld staan.
Een ander probleem dat ik persoonlijk heb met de hypothese Ockenburg = Praetorium Agrippinae, is dat er volgens mij vooralsnog moeilijk gesproken kan worden over een 'rijke' Romeinse nederzetting. De vondsten op Ockenburg wijzen op een kleine militaire vestiging vergezeld van een kleine vicus. Niet direct een plek die in de regio vergelijkbaar is met Voorburg.
De volledige hypothese van Hans Wijffels over de Romeinse wegen in Nederland *) heeft in mijn ogen heel sterke kanten, maar ik geloof niet dat die hypothese aan kracht wint in het onderhavige artikel.
In dat artikel gaat Hans Wijffels in mijn ogen een grens over door volkomen ongegrond te spreken over een valse voorstelling van zaken.
De (traditionele) hypothese over de mijlpalen die hij aanvalt is net als zijn eigen visie gewoon een hypothese.
Voor beide zienswijzen valt wat te zeggen en voor beide ontbreekt hard bewijs.
Bewijs voor de eigen visie komt niet dichterbij door de 'tegenpartij' van valsheid te beschuldigen.
Diezelfde 'valsheid' kan met de nodige zelfkritiek ook in de eigen visie ontdekt worden.
Groet,
Dagobert
*) Wijffels, J.B., Romeinse wegen in Nederland in: De Peutinger-kaart en de Lage Landen, SEM, 2007, Breda.
Science: An orderly arrangement of what at the moment seem to be facts.
Hierin trekt hij van leer tegen de interpretaties van de teksten op de twee in Nederland gevonden mijlpalen van Caracalla, zoals die te vinden zijn in twee publicaties, te weten:
1. Waasdorp, J.A. IIII M.P. naar M.A.C., Romeinse mijlpalen en wegen Haagse Oudheidkundige Publicaties nr. 8 Den Haag 2003
2. Koot, H. Opgegraven!, Archeologisch onderzoek in Rijswijk Rijswijk 2008
Van de mijlpaal van Caracalla die in 1997 op het Wateringseveld in Den Haag gevonden is beweert hij dat in publicatie nr.1 de ontbrekende afstandsverwijzing onjuist is aangevuld in Romeinse mijlen.
Hoewel uit de formulering niet duidelijk blijkt of Hans Wijffels ook bezwaar maakt tegen 'Romeinse mijlen' als afstandsmaat, kan ik me dat maar moeilijk voorstellen aangezien op de paal duidelijk PASS te lezen is hetgeen moeilijk anders te interpreteren is als zijnde het restant van 'MILIA PASS'.
Bezwaar maken tegen de veronderstelde IIII als ontbrekend getal kan natuurlijk, maar daarvoor vind ik bij Hans Wijffels geen argumenten.
Hij schrijft: "Men dacht wellicht, dat de verwijzing gelijk zou zijn aan de Antoninus Piuspaal, die met vier Romeinse mijlen (6 km) naar M.A.C. verwijst."
Is er dan iets verkeerd aan deze gedachte? Het komt bij mij over als een keurige hypothese!
Dan de Caracallapaal die in Rijswijk in 2005 is gevonden op de hoek van de W. Churchilllaan en de Huis te Landelaan.
In figuur 4 bij het artikel toont Wijffels hoe in publicatie nr.2 de afstand die op deze paal gestaan zou kunnen hebben verondersteld wordt op 2 Romeinse mijlen.
Wijffels schrijft daarover: "De afstandsverwijzing is ook hier foutief aangevuld in Romeinse mijlen naar de tekst op de Haagse paal. Men zou nu echter beter hebben moeten weten. Immers ook de Rijswijkse Deciuspaal heeft op die plaats gestaan en geeft de afstand van één leuga aan."
Volgens mij is het volstrekt onjuist dat op de Rijswijkse Deciuspaal een afstand van één leuga is aangegeven.
Afgezien van een overduidelijk 'LEVGA' is er geen enkele indicatie voor een aantal te vinden in de inscriptie.
Zover als ik kan beoordelen is Hans Wijffels het eens met de interpretatie dat de Rijswijkse palen verwijzen naar de vindplaats in Voorburg, het veronderstelde Forum Hadriani.
Nu is de afstand vanaf de vindplaats van de palen tot aan de vindplaats in Voorburg zo'n 2,68 km. (Dus wel iets meer dan de 2 km die Hans Wijffels noemt.) In leuga kom je dan uit op 1,2 en in Romeinse mijlen op 1,8. Het is dus redelijk om te veronderstellen dat op de Rijswijkse palen òf één leuga òf twee Romeinse mijlen heeft gestaan.
Van de Deciuspaal weten we alléén de afstandsmaat leuga. De ontbrekende(!) waarde zal dus zeer waarschijnlijk één zijn.
Van de Caracallapaal kunnen we met grote mate van waarschijnlijkheid aannemen dat er Romeinse mijlen op hebben gestaan en hier zal de ontbrekende waarde dus zeer waarschijnlijk twee zijn.
Opnieuw zie ik niet in wat er verkeerd is aan deze gedachte. Ook hier lijkt mij sprake te zijn van een geldige hypothese.
Van de palen op het Wateringseveld beweert Hans Wijffels dat die op slechts 5 km afstand staan van de vindplaats Voorburg en dus niet naar de 'Civitas' kunnen verwijzen. Hij voegt er aan toe: "Men kan de Romeinen veel verwijten, maar niet dat ze niet kunnen meten."
Ook hier ben ik van mening dat Hans Wijffels zelf niet zo goed heeft gemeten!
Wanneer ik het traject meet vanaf de vindplaats van de palen op het Wateringseveld, via de vindplaats van de Rijswijkse palen naar de vindplaats Voorburg kom ik op 5,65 km. Omgerekend in Romeinse mijlen is dit 3,8! En dat komt dus keurig overeen met de vier Romeinse mijlen die vermeld staan op de Haagse paal van Antoninus Pius.
In de laatste alinea wordt duidelijk dat Hans Wijffels in het artikel zijn hypothese wil verdedigen dat de Haagse palen een verwijzing bevatten naar de vindplaats bij Ockenburg. Daar moet in zijn visie het Praetorium Agrippinae hebben gelegen dat hij in verband brengt met M.A.C., het Mansio Agrippinensis Coloniae *).
Hij zegt: "De enige Romeinse vindplaats van belang die op 6 km van de Antoninuspaal ligt is Ockenburg. Er is daar een rijke Romeinse nederzetting gevonden."
Meten we echter de bewuste afstand wat nauwkeuriger, dan blijkt die hemelsbreed 6,41 km te zijn. De werkelijke afstand over de veronderstelde (maar niet aangetoonde!) weg zal dus zeer waarschijnlijk circa 7 km geweest zijn. We komen dan uit op ongeveer 4,7 Romeinse mijlen. Dat ligt toch iets dichter bij vijf Romeinse mijlen dan bij de vier die op de Antoninus Piuspaal vermeld staan.
Een ander probleem dat ik persoonlijk heb met de hypothese Ockenburg = Praetorium Agrippinae, is dat er volgens mij vooralsnog moeilijk gesproken kan worden over een 'rijke' Romeinse nederzetting. De vondsten op Ockenburg wijzen op een kleine militaire vestiging vergezeld van een kleine vicus. Niet direct een plek die in de regio vergelijkbaar is met Voorburg.
De volledige hypothese van Hans Wijffels over de Romeinse wegen in Nederland *) heeft in mijn ogen heel sterke kanten, maar ik geloof niet dat die hypothese aan kracht wint in het onderhavige artikel.
In dat artikel gaat Hans Wijffels in mijn ogen een grens over door volkomen ongegrond te spreken over een valse voorstelling van zaken.
De (traditionele) hypothese over de mijlpalen die hij aanvalt is net als zijn eigen visie gewoon een hypothese.
Voor beide zienswijzen valt wat te zeggen en voor beide ontbreekt hard bewijs.
Bewijs voor de eigen visie komt niet dichterbij door de 'tegenpartij' van valsheid te beschuldigen.
Diezelfde 'valsheid' kan met de nodige zelfkritiek ook in de eigen visie ontdekt worden.
Groet,
Dagobert
*) Wijffels, J.B., Romeinse wegen in Nederland in: De Peutinger-kaart en de Lage Landen, SEM, 2007, Breda.
Sorry, alleen geregistreerde gebruikers mogen berichten plaatsen in dit forum.